WAT ‘WIJ’ VAN ‘DE RUSSEN’ KUNNEN LEREN

‘DE KRUISBESTUIVINGEN’ – GECOMBINEERDE LEZINGEN OVER OORLOG EN VREDE, VRIJHEID EN SCHRIJVEN – MET HELENA CAZAERCK EN PROF. EM. EMMANUEL WAEGEMANS

De oorlog in en om Oekraïne blijft escaleren. Sinds de Russische inval vielen al tienduizenden doden en een meervoud aan gewonden, aan beide zijden. Zo vaak sneuvelden ook waarheden in de omringende propagandaoorlog dat een helder inzicht in wat werkelijk gebeurt en op het spel staat, alsmaar moeilijker blijkt te worden. Doorheen de vijandbeelden wil ‘Het zoekend hert ° The searching deer’ alsnog de reële situatie laten doorschouwen – ook om inzicht te krijgen in de strijdende dan wel vrijheidstrevende mens. Misschien kunnen de imposante Russische schrijvers en denkers daarbij helpen? Wij leggen weldra de vraag voor aan een buitengewone Ruslandkenner en een filosofische oorlogsreporter.

Tijdens twee gecombineerde afleveringen van ‘De Kruisbestuivingen’ presenteren we in het filosofiehuis inderdaad zeer uiteenlopende getuigen: de jonge filosofe en journaliste Helena Cazaerck, die herhaaldelijk vanuit Kiev verslag uitbracht voor De Standaard, samen met professor emeritus Emmanuel Waegemans, de vaak bekroonde specialist in Slavische cultuur en Russische literatuur, schitterende denker en auteur van uiterst gedegen studies. Zij brengen elk een lezing en reflecteren vervolgens op elkaars ervaringen en inzichten.

‘DE BELOFTE VAN VRIJHEID’ – MET EEN FILOSOOF OP OORLOGSPAD

‘Oekraïners voelen zich op dit moment allicht meer Oekraïens dan ooit tevoren.’ ‘In de kern van die identiteit ligt de belofte van vrijheid. En omgekeerd, in het strijden voor vrijheid ligt een beloofde identiteit. Toch zijn de taal, de paaseieren, de geborduurde jasjes, de enorme hoeveelheid aan gedichten en volksliederen, niet waar het in essentie om draait. Maar de onderdrukking van die uitingen in het verleden maakt ze tot symbolen die nu worden aangegrepen als waarheid, vrijheid, en als wezenlijk Oekraïens.’

Zo getuigt Helena Cazaerck (foto) in haar reflecties over de oorlog in en om Oekraïne. Zij probeert achter de woorden, beelden en spiegels te kijken, in communicatie met lokale mensen en ook verstoorde filosofen, zoals Friedrich Nietzsche, Simone Weil en Slavoj Žižek. ‘Oorlog maakt de realiteit simpel en dat lucht op. De complexiteit van de werkelijkheid, die wellicht nooit zo groot was als vandaag, wordt afgeschud en maakt plaats voor een duidelijk kader met gedeelde emoties, een aanwijsbare vijand en een concreet doel. Er is amper plek voor twijfel, laat staan existentiële vraagstukken.’ Helena Cazaerck poogt die lacune in te vullen, al denkend en schrijvend. Met bijzondere aandacht ook voor stemmen die weinig of niet gerespecteerd worden.

‘RUSSISCHE DICHTERS EN LEIDERS – TUSSEN VRIJHEID EN VOLKSMANDAAT’

‘Lees onze bloedige annalen / Of zwijg ! / U zult nooit achterhalen / Wat ons verbindt en ons verdeelt’. Met die bewoordingen van Alexander Poesjkin gericht ‘Tot Ruslands lasteraars’ brengt professor em. Emmanuel Waegemans een essentieel probleem onder de aandacht, waar hij verder over reflecteert, met citaten en andere verwijzingen.

Sinds de oorlog met Oekraïne gaan er stemmen op om het Russisch (de taal) en de Russische cultuur te bannen – geen Poesjkin meer, geen Tsjajkovski. Het Russisch zou de taal van de veroveraar, de geweldenaar zijn, van de bezetter, de onderdrukker van de vrijheid van de Oekraïners. Het argument voor deze cancelcultuur luidt dat ‘de’ Russen die nu oorlog voeren, daartoe gebracht zijn door hun literatuur. Prof. Waegemans gaat na of dat klopt met beschouwingen over kritische en rebelse stemmen in en buiten de moderne Russische literatuur. Naast de Russische keizerin Catherina II, zelf literator, komen alle grootheden aan bod, te beginnen met Aleksandr Poesjkin. Een verhaal over filosofische, literaire vrijheidsdenkers, het Groot-Russisch chauvinisme en het problematische ‘volksmandaat’ van Vladimir Poetin.

Professor Emmanuel Waegemans voor het standbeeld van F.M. Dostojevski in Staraja Roessa, waar deze De gebroeders Karamazov schreef.

LEZINGENPROGRAMMA

1. ZONDAG 04-06-2023 – Helena Cazaerck: ‘OP ZOEK NAAR WAARHEID – TUSSEN HARTAANVAL EN HAAT’ (Met slotbeschouwing door Prof. em. Emmanuel Waegemens)

 

2. ZONDAG 11-06-2023 – Prof. em. Emmanuel Waegemans: ‘RUSSISCHE DICHTERS EN LEIDERS – TUSSEN VRIJHEID EN VOLKSMANDAAT’ (Met slotbeschouwing door Helena Cazaerck)

 

Beide lezingen vinden telkens plaats in Het zoekend hert, Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem, op zondagen om 11 uur. 

INSCHRIJVINGEN

De inkomprijs bedraagt 18 euro voor elke afzonderlijke lezing, 30 euro voor de beide lezingen samen. Inschrijven is verplicht en gebeurt liefst zo snel mogelijk: hetdansendedenken@gmail.com. 

BIO’S VAN DE SPREKERS:

Emmanuel Waegemans (1951) is emeritus hoogleraar van de KU Leuven, waar hij Russische literatuur en cultuur doceerde. Hij is de auteur van de in vijf talen uitgegeven Geschiedenis van de Russische literatuur sinds Peter de Grote 1700-2000 en heeft een uitgesproken interesse voor de XVIIIe eeuw en in het bijzonder voor Peter en Catharina de Grote. Hij vertaalde enkele minder bekende, maar waardevolle werken van de Russische literatuur, o.a. Reis van Petersburg naar Moskou van de eerste Russische dissident Aleksandr Radisjtsjev en Brieven van een Russische reiziger, het laatste van Nikolaj Karamzin, de eerste liefdesverklaring van een Rus aan het Westen (in de huidige context zeer actueel). Hij is voorzitter van het literaire genootschap Filip De Pillecyn, wiens werk hij weer onder de aandacht wil brengen.

Helena Cazaerck (1995) studeerde journalistiek en wijsbegeerte in Gent. Ze woont in een zelfgebouwde boshut waar ze schrijft en muziek maakt. Voor Knack leverde ze artikels over de ‘war on drugs’ in Rusland en protestbijeenkomsten in Moskou. Voor De Standaard Weekblad trok ze meermaals naar Oekraïne om te ervaren wat een oorlog doet met mensen. In ‘Nachtboek uit Kiev’ leverde ze sfeervolle getuigenissen in verschillende afleveringen. Weldra keert ze terug naar het strijdtoneel om verslag uit te brengen over de nieuwste ontwikkelingen en tegelijk haar ervaringen en tussentijdse oordeel te checken.

Filosofe en oorlogsreporter Helena Cazaerck te gast bij een gezin in Oekraïne.